Op 14 februari was Dr. Marcel Becker te gast in het Huis van Compassie voor het podiumgesprek “Nederland in greep van de angst?”. Hij sprak over migratie, polarisatie en bangmakerij. Marcel Becker is Universitair Docent Ethiek aan de Radboud Universiteit te Nijmegen en schrijver van o.a. het boek ‘Ethiek van de digitale media’.
Marcel Becker ging, uitgenodigd door gespreksleider Paul Oosterhoff, in op de volgende probleemstelling: er zijn Nederlanders die bang zijn dat hun veiligheid vermindert en dat ‘onze cultuur’ bedreigd wordt door mensen van elders. Ze maken zich zorgen dat snelle veranderingen zoals de instroom van migranten andere waarden, normen en leefgewoonten meebrengen. Als reactie vallen velen terug op de ‘eigen’ cultuur en dreigt de ‘open’ samenleving een ‘gesloten’ samenleving te worden. De polarisatie tussen nieuwkomers en autochtonen, tussen arm en rijk, blank en zwart lijkt dieper te worden. Er wordt geschreeuwd in plaats van geluisterd, tendentieus en nepnieuws zijn aan de orde van de dag.
Hij benaderde de probleemstelling door in te gaan op een vijftal vragen:
- Hoe manifesteert angst zich?
De samenleving wordt gekenmerkt door allerlei subtiele normen en waarden (omgangsvormen). Zo is er bijvoorbeeld een breed maatschappelijk draagvlak voor het helpen van mensen in nood. Of dat men met respect met de buren omgaat. Deze breed gedragen omgangsvormen komen onder druk te staan als mensen zich in hun bestaan zoals ze dat kennen sterk bedreigd voelen. De geloofwaardigheid en het gezag van het parlement, rechtspraak, de media e.d.. worden dan ter discussie gesteld.
- Wie zijn er met name vatbaar voor de angst die verbreid wordt door angstaanjagers (pushers)?
Juist groepen mensen die het toch al moeilijk hebben door allerlei snelle maatschappelijke veranderingen. Mensen die bang zijn om hun baan te verliezen, omdat de arbeidsmarkt iets van hen vraagt dat zij wellicht niet kunnen bieden. Of mensen die moeite hebben om de zorg te krijgen die zij behoeven. En mensen in een aandachtswijk die zien dat binnen korte tijd veel migranten komen wonen. Zij zijn een makkelijke prooi voor aanjagers van angst.
- Hoe gaat het aanjagen van angst precies in zijn werk?
Angst doet de nuance verdwijnen, er treedt simplificatie op. Iemand wordt bijvoorbeeld slachtoffer van een incident met een vreemdeling. Angstaanjagers (pushers) grijpen dit aan om dit uit te vergroten/op te blazen. Ineens zijn alle vreemdelingen verdacht. Emoties nemen de overhand, waardoor het moeilijker wordt om op het debat te voeren op basis van argumenten. Iemand die woedend is op zijn tegenstander kan zich moeilijk inleven in diens standpunten. Simpele oplossingen worden aangedragen, en discussie loopt uit op de stelling wie niet voor ons is, is tegen ons. Men trekt zich terug op zijn eigen terrein, men sluit zich af.
- Hoe kunnen we omgaan met de angst die op deze wijze ontstaan is?
Verhalen gaan een eigen leven leiden of worden door het geven van buitengewoon veel aandacht kunstmatig uitvergroot. Daarom is het beter om aan de uitlatingen van bepaalde personen die anderen angst aanjagen (de pushers) niet teveel aandacht te geven. Tegelijkertijd is het van belang om de angst van mensen serieus te nemen; angst is een natuurlijke reactie van mensen als zij zich in hun bestaan bedreigd voelen. Daarbij moeten we ons telkens afvragen of onze angst rationeel gezien wel terecht is.
Het tegenovergestelde van angst is overmoed; naïef omgaan met belangrijke maatschappelijke vraagstukken, problemen en conflicten. Wat nodig is, is een juiste middenweg. Gepast een maatschappelijk vraagstuk/probleem/conflict onder ogen zien en aan durven gaan.
- Welke rol kan het maatschappelijk midden in dit verhaal hebben?
Blijf nuchter, laat je niet teveel meeslepen door emoties. Neem de gelegenheid om een rustige analyse te maken. Probeer vreedzaam om te gaan met een conflict, zonder daarbij verder te polariseren. Door met zo zoveel mogelijk mensen dagelijks te investeren in een stevig fundament voor een rechtvaardige samenleving.
Het midden bestaat uit diverse groepen mensen. Sommigen van hen zijn professionals, zoals politiemensen, docenten, burgemeesters. Anderen behoren tot deze groep omdat ze genuanceerd blijven denken over de onderwerpen waarover polarisatie plaatsvindt, en dus geen harde keuzes maken en geen grote tegenstellingen creëren. Deze mensen delen de basiswaarden van onze democratische samenleving.
Van belang is ook om met ons allen compassievol gedrag te ontwikkelen. Dat wij allen gevoelig zijn voor onrecht, en dat wij ons sterk maken tegen mensen die onze kernwaarden bedreigen.
De podiumgesprekken vinden 3 maal per jaar plaats in Nijmegen en worden georganiseerd door Het Huis van Compassie, de Raad voor Levensbeschouwing en Religie Nijmegen, Vincent de Paul Center Nederland en Augustijns Centrum de Boskapel.