Verslag van Avond over Compassie op 19 januari

1 maart 2015

Avond over CompassiePaul Oosterhoff introduceerde de sprekers van de avond bij een goed gevulde zaal. Peter Nissen (die ook bij de opening van het Huis van Compassie door Karen Armstrong op 31 oktober 2013 aanwezig was) is kerkhistoricus, hoogleraar aan de Radboud Universiteit en predikant in de Remonstrantse Kerk. Madelinde Krantz is geestelijk verzorger, medeoprichter van Arnhem City for Compassion en geeft een cursus over Compassie in het Huis van Compassie.

Het verhaal van Peter

Peter heeft boeken van Karen Armstrong meegebracht waaronder het door de recente aanslagen in Frankrijk zeer actuele boek ,,In naam van God -Religie en Geweld”(2015). Zondag 18 januari was Karen Armstrong op televisie in het programma Buitenhof te zien. Ze betoogde hier dat religie slechts een kleine rol speelt bij het hedendaagse terrorisme. Armoede en achterstelling spelen een grotere rol. Ze sprak ook over de historische ontwikkeling van religie en geweld.

(Handvest voor) Compassie

Peter begint zijn biografisch overzicht van Karen Armstrong door te vermelden dat ze in 2008 winnaar was van de TED Prize. Deze prijs wordt toegekend aan mensen die in een kort tijdsbestek (een filmpje van 18 minuten) een goede presentatie van vernieuwende ideeën in de samenleving weten te geven. Het geld verbonden aan deze prijs stelde haar in staat het Charter for Compassion (Handvest voor Compassie) samen te stellen dat zij in 2009 presenteerde samen met spirituele leiders als Rabbijn Soetendorp, de Dalai Lama en bisschop Tutu. Volgens Armstrong is Compassie geen doctrine maar een levenshouding die je in de praktijk leert: ,,Practice diligently day by day” (Oefen vlijtig, iedere dag). Wanneer je Compassion in het Nederlands vertaalt met medelijden klinkt dat wat neerbuigend, vindt Armstrong. Een betere vertaling is compassie, mededogen. Volgens het handvest ligt compassie ten grondslag aan alle religieuze tradities. De gulden regel staat centraal: behandel de ander zoals jezelf behandeld wilt worden. Het Charter for Compassion bevat de kern van religie. Het heeft consequenties voor onderwijs, opvoeding, onze gepolariseerde samenleving en wereld.

In 2010 verschijnt Compassie (Twelve Steps to a Compassionate Life). Het 12 stappenplan in dit boek is niet nieuw, het is ook bekend van de AA (Anonieme Alcoholisten). Het is een spirituele weg die iedere dag gewoon doen inhoudt. Één van de stappen op weg naar Compassie is: Verdiep je in de bronnen van Compassie: Confucius, Lao Tze, de Gulden Regel, de Joodse traditie, Jezus, Islamitische bronnen. Op het Leo Baeck College, een Liberaal Joodse opleiding, waar ze doceerde hoorde ze het verhaal over Rabbi Hillel. Een niet-jood vroeg hem op één been staande de hele Tora samen te vatten. Het antwoord was: Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet. Dit is de hele Tora, de rest is commentaar. Verdere stappen zijn: Kijk goed naar de wereld om je heen; Heb ook compassie met jezelf; Oefen je in inlevingsvermogen, empathie; Verruim je kennis. Stap 12: Heb ook je vijanden lief.

Compassie in het persoonlijke leven van Karen Armstrong

In een interview met het blad Opzij vertelt Karen Armstrong hoe ze zelf compassie geleerd heeft. Belangrijk is het om compassie met jezelf te hebben. Armstrong vertelt haar levensverhaal in 2 boeken, namelijk ,,Door de nauwe poort” (Through the Narrow Gate, 1982) en ,,De wenteltrap” (The Spiral Staircase, 2004). In ,,Door de nauwe poort” beschrijft ze haar jeugd en kloosterleven. Op haar 17de treedt ze in bij een zustercongregatie die zich met onderwijs bezighoudt. Ze maakt gewag van de benauwende sfeer van vóór het Tweede Vaticaanse Concilie in die congregatie: Het ego moest gebroken worden. De congregatie laat haar Engels studeren in Oxford. Oxford is een keerpunt voor haar. Ze wordt gegrepen door de schrijfster Iris Murdoch. Het kloosterleven begon haar steeds meer te beklemmen. In 1969 verlaat ze het klooster. Na het klooster ging ze door een diep dal. In,,De wenteltrap” beschrijft ze haar succesvolle studie in Oxford. Na haar studie werkt ze aan haar proefschrift. Het proefschrift wordt afgewezen. Ze denkt weer te mislukken, dit keer als academicus. Op het gebied van religiewetenschappen of theologie heeft ze nooit een opleiding voltooid. In deze periode leed ze aan een depressie. Op een bepaald moment kwam ze tot de ontdekking dat deze depressie een lichamelijke oorzaak had, namelijk epilepsie. Ze begon te schrijven als een soort therapie. ,,Door de nauwe poort” werd een succes. De Britse televisiezender Channel 4 benaderde haar voor een televisieserie over religie en levensbeschouwing. Daarvoor bezocht ze Jeruzalem. Dit leidde tot een doorbraakervaring en inspireerde haar tot bijna al haar volgende boeken.

Andere boeken van Karen Armstrong

Hierna geeft Peter in vogelvlucht een overzicht van de vele boeken die Armstrong geschreven heeft. Boeken over de Kruistochten : Heilige oorlog. De kruistochten en de wereld van vandaag (1988), Mohammed: De Profeet. Over het leven van Mohammed (1991), Islam: Islam. Geschiedenis van een wereldgodsdienst (2000). Ze schreef over de verhouding tussen de verschillende religies. Waar komen conflicten uit voort ? Volgens haar uit machtsverhoudingen en economische motieven. In de Geschiedenis van God (1993) schrijft ze over godsbeelden. In de strijd om God (2000)  schrijft ze over fundamentalisme in Jodendom, Christendom en Islam. Naast boeken over het verschijnsel Mythe: Mythen, een geschiedenis (2005), Boeddha (2000) is er een boek over het ontstaan van religieuze tradities : De grote Transformatie. Het begin van onze religieuze tradities (2006). Peter beëindigt zijn overzicht met de vermelding van een filmpje op YouTube waarin Karen Armstrong spreekt over wat religie (niet) is.

Het verhaal van Madelinde

Na de inleiding van Peter Nissen vertelde Madelinde Krantz over hoe compassie in de praktijk kan werken aan de hand van het contact dat ze had met een eenzame zwerfster in de trein. Ze liep niet weg voor de zwerfster en ze praatte met haar. Compassie krijgt in de praktijk pas echt betekenis. Waarom twaalf stappen op weg naar een compassievol leven ? In deze gehaaste maatschappij vormen deze twaalf stappen een houvast waardoor we compassie kunnen blijven oefenen. Madelinde gaf een inleiding op de cursus Compassie die ze vanaf 9 februari geeft in het Huis van Compassie. In de cursus komen drie stappen aan de orde:

  1. Zelfcompassie
  2. De ander; de invloed van de omgeving
  3. Kennis over compassie

Onder punt 3 zullen teksten van Levinas, Buber, Philip Zimbardo en Etty Hillesum gelezen worden.

Hierna liet Madelinde briefjes voorlezen, waarop de mensen uit de zaal een compassiewens voor iemand uit het publiek hadden geschreven en die daarna weer verdeeld waren onder het publiek, als een eerste oefening in compassie.

Bloemlezing uit compassiewensen.

Wakker worden. Dat je begrijpt wat het is en het vooral in praktijk kunt brengen. Overwin je angsten. Dat iemand jouw verhaal echt wil horen. Begrijpen wat de ander wil en/of beweegt. En hier gepast/adequaat op (kunnen) reageren.

Zo werd deze informatieve en inspirerende avond afgesloten.

Links

www.handvestvoorcompassie.nl
www.peternissen.nl
www.madelindekrantz.nl
www.youtube.com/watch?v=b2mE8h_XFtE (filmpje Karen Armstrong over wat religie (niet) is)