Uitgebreid verslag Debat: Hebben wij vrede met asielzoekers op straat?

28 oktober 2013

Organisatie: Huis van Compassie van de diaconie Nijmegen en stichting Gast

Gespreksleider: Qader Shafiq

26 september 2013

Inleiding:
Na de opening door Paul Oosterhoff, predikant diaconie, vertelt Olga Loeber (voorzitter stichting Gast) iets over het werk van stichting Gast. Een Gast-cliënt, gevlucht uit Afghanistan en al twaalf jaar in Nederland zonder verblijfsvergunning vertelt over zijn situatie en de angst voor het gevaar dat hij bij terugkeer loopt.

Sander Terphuis, prominent PvdA-lid heeft persoonlijke ervaring met het bestaan als ongedocumenteerde. Zijn asielaanvraag werd in eerste instantie afgewezen, maar later alsnog gehonoreerd. Hij zet zich in tegen de strafbaarstelling van illegaliteit en voor de opvang van Syrische vluchtelingen. Hij merkt veranderingen in het beleid, er zijn enkele magere verbeteringen (vrijer regime in vreemdelingenbewaring, bodyscan i.p.v. visitatie, buitenschuld “efficiënter”) aangekondigd, de menselijke maat en een humaan beleid lijken weer belangrijker te worden. De eerste stappen zijn gezet, maar er blijft nog veel werk. Steun van lokale politiek is heel belangrijk. Ook roept hij op via de media probleemverhalen naar buiten te brengen. Door gezichten bekend te maken ontstaat onrust over het beleid. Schrijnende gevallen kunnen eventueel op zijn eigen website worden geplaatst.

Jan Braat (beleidsmedewerker gemeente Utrecht): De aangekondigde verbeteringen zijn nog te klein. Er is vooral behoefte aan verbetering van buitenschuld procedures. In Utrecht worden veel problematische gevallen opgevangen, zij kunnen echt niet terug maar krijgen toch geen buitenschuld vergunning. Utrecht heeft specifiek beleid en noodopvang voor uitgeprocedeerde asielzoekers en andere ongedocumenteerden die op straat staan. De burgemeester gebruikt bovendien de bevoegdheid om het op straat zetten van asielzoekers op te schorten. Er wordt gewerkt aan ondersteuning vanuit de WMO op basis van internationale verdragen. Hierover lopen nog procedures, onder andere op Europees niveau (klacht Defense for Children en conference of European Churches). Utrecht doet hiermee openlijk wat ook veel andere steden doen. Dit wordt op lokaal niveau breed gesteund, ook door de VVD.

Internationale verdragen maken duidelijk dat mensen op straat laten inhumaan is. Die problemen moeten gewoon landelijk opgelost, niet op lokaal niveau. Via nieuwe procedures WMO worden gemeenten gedwongen verantwoordelijkheid te nemen voor een probleem dat een rijkszaak zou moeten zijn.

Olga Loeber bevestigt dat ook Gast veel van dergelijke zeer schrijnende situaties kent. Mensen kunnen niet terug, maar krijgen toch geen opvang. Zij mogen niet werken, maar moeten wel zelf ruim 1000 euro betalen om een aanvraag op basis van schrijnendheid te kunnen doen. Leges kosten geld, gezondheidszorg kent eigen bijdragen. Stichting Gast vangt mensen uit de omgeving van Nijmegen op. De samenwerking tussen stichting Gast en de gemeente Nijmegen is goed, Gast ontvangt geen subsidie van de gemeente maar wel andere hulp. Nijmegen kent net zoals Utrecht daarnaast ook een gemeentelijke noodopvang.

Grave
Zowel stichting Gast als de gemeentelijke noodopvang in Utrecht worden regelmatig geconfronteerd met mensen die vanuit asielzoekerscentrum Grave op straat zijn gezet. De gemeente Grave neemt daar geen enkele verantwoordelijkheid in en zorgt niet voor noodopvang. De interkerkelijke werkgroep asielzoekers Grave probeert hier verandering in te brengen.

Toegang tot de gezondheidszorg

Maria van de Muijsenbergh, huisarts met veel ongedocumenteerden in haar praktijk (rond de 300). Zorg verloopt makkelijker als veel patiënten in dezelfde praktijk komen. Deze groep heeft veel medische problemen, veel verwaarloosde medische en psychische problemen. Zonder opvang en zekerheid kun je zelfs met goede medische zorg maar weinig doen, een dak boven het hoofd is cruciaal voor de gezondheid.

De toegankelijkheid van de zorg verschilt per soort. Ziekenhuiszorg is toegankelijk, huisarts ook, en in Nijmegen ook de GGZ. Maar dat is alleen voor heftige gevallen, er is geen gewone psychische hulp, of bijvoorbeeld fysiotherapie. De zorg in AZC’s zou ook geregeld moeten zijn, maar is dit niet altijd. Communicatie loopt via een landelijk callcenter. Ook continuïteit en overdracht is een probleem. Mensen worden vaak verplaatst en krijgen bij het op straat zetten niet altijd hun dossier mee. Ook in detentiecentra is er vaak slechte zorg. Wettelijke regelingen zijn er gewoon maar worden niet altijd uitgevoerd. Ook scholing van artsen en verpleegkundigen is noodzakelijk.

Veel ongedocumenteerden zijn bang, weten zorg niet te vinden. Maria doet daarnaast een oproep aan alle aanwezigen om, wanner zij iets constateren wat niet kan, dit te mailen aan Steehouwer@nationaleombudsman.nl

Mario Braakman, psychiater GGZ. Ongedocumenteerden met een psychische stoornis zijn extra kwetsbaar. Er is cultuursensitieve zorg op meerdere terreinen nodig. Onafhankelijke zorg heeft de voorkeur boven artsen in dienst van centra.

Er is bij stichting Gast een basisrechtenboekje te verkrijgen met daarin ook informatie over de toegang tot medische zorg.

Jacques Steegemans, woningbouwcorporatie Talis. Woningcorporaties huisvesten vooral mensen met een verblijfsvergunning, maar verhuren ook woningen aan Gast. Gast huisvest daarin dan weer uitgeprocedeerde asielzoekers met een perspectief.

Wat kunnen we lokaal doen?
In de eerste plaats kan er een lobby plaatsvinden vanuit de plaatselijke politiek naar de landelijke politiek. Daarnaast zijn er op plaatselijk niveau mogelijkheden vanuit de WMO. Ook zou de daklozenopvang opengesteld kunnen worden voor ongedocumenteerden, ook al is dit niet altijd een ideale plek. In Utrecht wordt deze groep juist uit de daklozenopvang gehaald en in de noodopvang opgevangen.

Jan Braat suggereert dat de gemeente Nijmegen, als de uitspraak van het Europees hof er eenmaal is, zich achter deze uitspraak stelt. Verder geeft de burgemeester van Utrecht geen toestemming voor ontruimingen uit het AZC, een maatregel die geen geld kost voor de gemeente en de rekening bij het Rijk legt. Ook is er met de vreemdelingenpolitie afgesproken geen invallen te doen bij de noodopvang. Tijdens de avond zeggen de aanwezige Raadsleden van GroenLinks en PvdA hun steun toe, D66 moet er nog over nadenken. Ook zou er onderzocht kunnen worden of er alvast vanuit de WMO iets kan worden gedaan.

De organisaties die het debat organiseren geven aan een wensenlijstje op te zullen stellen voor de plaatselijke politiek. De partijen kunnen dit mogelijk integreren in hun a.s. verkiezingsprogramma’s. De aanwezige politieke partijen reageren positief op dit voorstel.